TEHLİKELİ MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI
Uluslararası Denizcilik Tehlikeli Maddeleri Kodu (IMDG), özellikle uyumsuz maddelerin ayrıştırılmasına atıfta bulunarak, paketleme, konteyner trafiği ve istifleme gibi konuları kapsayan, tehlikeli malların deniz yoluyla taşınması için tek tip bir uluslararası kurallar bütünü olarak geliştirilmiştir.
Deniz araçlarında tehlikeli maddelerin ve deniz kirleticilerinin taşınması sırasıyla Denizde Can Güvenliği Uluslararası Sözleşmesi (SOLAS) ve Gemilerden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi’nde (MARPOL) düzenlenmiştir.
Hem SOLAS hem de MARPOL’un ilgili bölümleri ayrıntılı olarak çalışılmış olup Uluslararası Denizcilik Tehlikeli Maddeleri Kodu’na (IMDG) dahil edilmiştir. Böylece bu Kod, tehlikeli malların ve deniz kirleticilerinin deniz yoluyla taşınmasında kullanılan yasal bir belge olmuştur. 1 Ocak 2004 tarihinden itibaren IMDG Kodu zorunlu bir gereklilik haline gelmiştir.
Tüm ulaşım türleri için (deniz, hava, demiryolu, karayolu ve iç su yolları) tehlikeli mallar, ilgili risk türüne göre Tehlikeli Maddelerin Taşınması Birleşmiş Milletler (BM) Uzmanlar Komitesi tarafından sınıflandırılmıştır.
Sınıf 1: Patlayıcılar
Alt sınıf 1.1: Kitlesel ve birden patlayanlar
Kitlesel patlama tehlikesi taşıyan patlayıcılardan oluşur. Kitlesel patlama, neredeyse tüm yükü anında etkileyen bir patlamadır.
Alt sınıf 1.2: Parça fırlatan fakat kitlesel patlamayanlar
Parça fırlatma tehlikesi taşıyan ancak kitlesel patlama tehlikesi taşımayan patlayıcılardan oluşur.
Alt sınıf 1.3: Alevli patlayanlar
Yangın tehlikesi veya hafif bir patlama ya da hafif bir fırlama tehlikesi veya her ikisi birden olan, ancak kitlesel patlama tehlikesi olmayan patlayıcılardan oluşur.
Alt sınıf 1.4: Düşük yangın tehlikesi veya fırlatma riski taşıyan patlayıcılar
Küçük bir patlama riski oluşturan patlayıcılardan oluşur. Patlayıcı etkiler büyük ölçüde paketle sınırlıdır ve dikkate alınabilecek ölçüde büyük parçacıkların, dikkate alınabilecek uzaklıklara fırlatılması beklenmez. Harici bir yangın, paketin neredeyse tüm içeriğinin neredeyse anında patlamasına neden olmamalıdır.
Alt sınıf 1.5: Kitlesel patlama tehlikesi olan ancak hassasiyeti çok az olan maddeler
Kitlesel patlama tehlikesi olan oldukça duyarsız patlayıcılardan oluşur (1.1’e benzer patlama). Bu bölüm, kitlesel patlama tehlikesi taşıyan ancak duyarsızlıkları sebebi ile normal taşıma koşullarında yanmadan patlamaya giden bir geçiş veya oluşum başlatma ihtimali çok düşük olan maddelerden oluşur.
Alt sınıf 1.6: Aşırı derecede düşük hassaslık düzeyindeki nesneler
Kitlesel patlama tehlikesi taşımayan son derece duyarsız nesnelerden oluşur. Bu bölüm sadece son derece duyarsız patlayıcı maddeleri veya kazara ateşleme ya da yayılma tehlikesinin ihmal edilebilir bir olasılık olduğu nesneleri içerir.
Sınıf 2: Gazlar
Alt sınıf 2.1: Alevlenebilir Gazlar
Asetilen ve hidrojen gibi bir ateşleme kaynağıyla temas ettiğinde tutuşan gazlar. Alevlenebilir gaz, hacimce hava ile yüzde 13 veya daha az bir karışımda 101,3 kPa’da (14,7 psi) tutuşabilen veya alt sınıra bakılmaksızın en az yüzde 12 hava ile 101,3 kPa (14,7 psi) alevlenme aralığına sahip herhangi bir madde anlamına gelir.
Alt sınıf 2.2: Alevlenmeyen Gazlar
Alevlenmeyen ve zehirli özellik taşımayan gazlardır. Kriyoprezervasyon ve roket yakıtları için kullanılan kriyojenik gazları/sıvıları (-100°C’nin altındaki sıcaklıklar) içerir. Bu bölüm sıkıştırılmış gaz, sıvılaştırılmış gaz, basınçlı kriyojenik gaz, çözelti içinde sıkıştırılmış gaz, boğucu gaz ve oksitleyici gaz içerir. Alevlenmeyen, zehirli olmayan sıkıştırılmış gaz, ambalajda 20°C’de (68°F) 280 kPa (40,6 psia) veya daha fazla mutlak basınç uygulayan ve Bölüm 2.1 veya 2.3 tanımını karşılamayan herhangi bir madde anlamına gelir.
Alt sınıf 2.3: Zehirli Gazlar
Solunması halinde ölüme veya insan sağlığı için ciddi tehlikeye neden olabilecek gazlardır. Solunduğunda zehirli gaz, 20°C veya daha düşük sıcaklıkta ve 101,3 kPa basınçta gaz halinde olan (101,3kPa’da (14,7 psi) kaynama noktası 20°C veya daha düşük olan bir madde) ve taşıma sırasında insanların sağlığı için tehlike arz edecek derecede zehirli olduğu bilinen ya da insan açısından zehirliliğe ilişkin yeterli veri bulunmaması halinde, laboratuvar hayvanları üzerinde test edildiğinde LC50 değeri 5000 ml/m3’ten fazla olmadığından insanlar için zehirli olduğu varsayılan bir madde anlamına gelir.
Sınıf 3: Yanıcı Sıvılar
Yanıcı sıvı, kolayca alev alabilen bir sıvı veya herhangi bir parlama noktasına sahip bir veya daha fazla bileşeni olan herhangi bir karışım anlamına gelir. Örnek olarak: aseton, dizel, benzin, gazyağı, yağ vb. Toplu bir paketlemede parlama noktasında veya üzerinde nakliye edilmesi şiddetle tavsiye edilir. Üç ana yanıcı sıvı grubu vardır.
- Düşük parlama noktası: Parlama noktası -18°C’nin altında olan sıvılar
- Ara parlama noktası: Parlama noktası -18°C ila +23°C arasında olan sıvılar
- Yüksek parlama noktası grubu: +23°C’den başlayan parlama noktasına sahip sıvılar
Sınıf 4: Yanıcı katılar veya maddeler
Alt sınıf 4.1: Yanıcı katılar
Bu kodun amacı doğrultusunda, yanıcı katılar, çabuk tutuşabilir katılar ve sürtünmeden dolayı yangına neden olabilen katılardır.
Alt sınıf 4.1: Kendiliğinden tepkimeye giren maddeler
Kendiliğinden tepkimeli maddeler, oksijen (hava) katılımı olmadan bile güçlü bir ekzotermik ayrışmaya maruz kalabilen termal olarak kararsız maddelerdir.
Alt sınıf 4.1: Katı duyarsızlaştırılmış patlayıcılar
Katı duyarsızlaştırılmış patlayıcılar, su veya alkollerle ıslatılan veya patlayıcı özelliklerini bastırmak için homojen bir katı karışım oluşturmak üzere diğer maddelerle seyreltilen patlayıcı maddelerdir.
Alt sınıf 4.1: Polimerleştirici maddeler ve karışımlar (stabilize edilmiş)
Polimerleştirici maddeler, stabilizasyon olmadan, daha büyük moleküllerin oluşumuyla sonuçlanan veya normalde taşınmada karşılaşılan koşullar altında polimerlerin oluşumuyla sonuçlanan güçlü bir ekzotermik reaksiyona girmeye meyilli olan maddelerdir. 1. sınıfa dahil edilen ancak devre dışı bırakılmış patlayıcılar veya üretici tarafından bu sınıfa özel olarak dahil edilen maddeler.
Alt sınıf 4.2: Kendiliğinden yanma ihtimali olan maddeler
Alt sınıf 4.2: İçerir
1 Karışımlar ve çözeltiler (sıvı veya katı) dahil olmak üzere, küçük miktarlarda bile hava ile temas ettikten sonra 5 dakika içinde tutuşan piroforik maddelerdir. Bu maddeler, en çok kendiliğinden yanma ihtimali olan maddelerdir; ve 2 Enerji kaynağı olmadan hava ile temas ettiğinde kendi kendine ısınmaya meyilli olan piroforik maddeler dışında, kendiliğinden ısınan maddelerdir. Bu maddeler yalnızca büyük miktarlarda olduklarında (kilogram) ve uzun süre sonra (saatler veya günler) tutuşur.
Alt sınıf 4.3: Su ile temas ettiğinde yanıcı gazlar çıkartan maddeler
Bu Kodun amacı doğrultusunda, bu sınıftaki maddeler, su ile etkileşime girerek kendiliğinden yanıcı hale gelmeye veya tehlikeli miktarlarda yanıcı gazlar yayma ihtimali olan sıvılar veya katılardır.
Sınıf 5: Oksitleyici maddeler ve organik peroksitler
Alt sınıf 5.1: Oksitleyici maddeler
Kendileri yanıcı olsa da olmasa da, genellikle oksijen vererek başka malzemelerin yanmasına neden olan veya buna katkıda bulunan maddeleri kapsar. Bu tür maddeler, bir nesne içeriğinde bulunuyor olabilirler.
Alt sınıf 5.2: Organik peroksitler
Organik maddeler iki değerlikli -O-O- yapısını içerir ve tek veya her iki hidrojen atomunun organik radikallerle yer değiştirmiş olduğu hidrojen peroksit türevleri olarak düşünülebilirler. Organik peroksitler termal olarak dengesiz modeller olup dışa ısıveren ve kendi kendine hızlanan bozunuma uğrayabilirler.
Sınıf 6: Zehirli ve bulaşıcı maddeler
Alt sınıf 6.1: Zehirli maddeler
Taşıma sırasında ölüme veya insan sağlığı için ciddi bir tehlikeye neden olabilecek zehirli maddelerdir.
Alt sınıf 6.2: Bulaşıcı maddeler
Bu maddeler patojen içerdiği bilinen veya tahmin edilen maddelerdir. Patojenler, insanlarda ve hayvanlarda hastalığa neden olabilecek mikroorganizmalar (bakteriler, virüsler, parazitler, mantar dâhil) ve prionlar gibi diğer ajanlar olarak tanımlanır.
Sınıf 7: Radyoaktif madde
Radyoaktif madde, gönderideki hem aktivite konsantrasyonunun hem de toplam aktivitenin 2.7.2.2.1 ila 2.7.2.2.6’da belirtilen değerleri aştığı radyonüklid içeren herhangi bir malzeme anlamına gelir.
Sınıf 8: Aşındırıcı maddeler
Bu sınıftaki maddeler (aşındırıcı maddeler), kimyasal etki yoluyla canlı doku ile temas ettiğinde geri dönüşü mümkün olmayacak derecede zarar veren veya sızıntı durumunda diğer mallara veya taşıma araçlarına ciddi zarar veren veya tahrip edebilen maddelerdir.
Sınıf 9: Muhtelif tehlikeli maddeler ve nesneler ve çevreye zararlı maddeler
Maddeler ve eşyalar (çeşitli tehlikeli maddeler ve eşyalar), nakliye sırasında diğer sınıflar kapsamında olmayan bir tehlike oluşturan madde ve nesnelerdir.
- İnce toz olarak solunduğunda sağlığı tehlikeye atabilecek maddeler
- Yanıcı buhar çıkaran maddeler
- Lityum bataryalar
- Can kurtarıcı cihazlar
- Kapasitörler
- Yangın durumunda dioksin oluşturabilecek maddeler ve nesneler
- Yüksek sıcaklıklarda taşınan veya taşınmak üzere sunulan maddeler
- Çevreye zararlı maddeler
- Genetiği değiştirilmiş mikroorganizmalar (GMO’lar) ve genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO’lar)
Taşıma sırasında tehlike oluşturan, ancak başka bir sınıfın tanımlarını karşılamayan diğer maddeler veya nesneler.